YÜZEYSEL SULARDA KİRLETİCİ ETKİ YAPABİLECEK UNSURLAR
Suların kirlenmesi çeşitli bakımlardan canlı varlıklar için büyük önem taşır. Her şeyden önce sular çok büyük bir canlı varlıklar hazinesini barındırıyor. Bundan dolayı dünyanın en büyük gıda maddeleri deposu sulardadır. Bir an için suda hayatın son bulduğunu farz edelim. Dünyadaki canlı varlıklar zinciri kökten sarsılır. Suların kirlenmesinin bir önemli yanı da dünyamızda mevcut olan bütün suların (bazı iç deniz ve göller hariç) birbirine bağlı olup tek bir sistem teşkil etmelidir. Sürekli ve etkili bir su kirlenmesi çok uzun zaman sonra bütün dünya sularının kirlenmesine neden olabilir. Dolayısı ile sulardaki bütün hayat böyle bir durumdan olumsuz yönde etkilenebilir. Bugün suların en ciddi ve düşündürücü kirlenme şekli, petrol ve petrol ürünlerinin su üzerinde ince bir tabaka teşkil etmeleriyle meydana gelir. Denilebilir ki çevre bakımından en önemli sorun da budur. Petrol ve ürünleri her şeyden önce bol miktarda kullanılmaktadırlar. Aksine bu ve benzeri maddeler suda erimediklerinden dağılıp büyük su kitlelerinde kaybolmazlar. Aksine suyun yüzeyine yayıldıkça yayılırlar ve önlem alınmaz ise çok büyük alanları kapsarlar. Kaza sonunda suya dökülen büyük miktarlardaki petrol vs ürünlerini büyük oranda toplayabilen pek çok usuller bulunmuştur.
Enerji sektörünün su kaynaklarına etkileri
Enerji kaynağı
|
Su
|
Fosil yakıtların atıkları
|
Asit ve tuzlu madenden sızma, madenden sıvı atık, bol su gereği, su ile yıkama gereği depolanma yerinden su kirliliği
|
KÖMÜR
|
SOx, NOx toz, CO2, CH4
|
PETROL ÜRÜNLERİ
|
H2S üretimi, SO4, NO4, CO4, CO3, HC2, amonyak, toz, iz elementler, CO2
|
Mazot, petrol ve sızıntılar ve dökülmesi
Bol su gereği
|
GAZ
|
HC emisyonu (metan), NOx, CO2, H2S ve yanma kökenli emisyon
|
Sıvı atıkların ortadan kaldırılması
|
Fosil yakıtlardan elektrik enerjisi üretimi
SO2, NO2, CO, CO2, HC, iz elementler, toz, radyonüklidler, uzun mesafe taşınma ve kirleticilerin tortusu, sera etkisi
|
Bol su gereği
Doğal su kaynağına sıcaklık vermesi
|
Uranyum yakıt döngüsü ve nükleer santralden elektrik
Radyoaktif toz, atmosfere verilen gazlı maddeler (F, NOx), noble gazı, soğutucu kulelerin yerel iklime etkisi
|
Maden sızıntısı
Yer altı suyu kirlenmesi
Bol su gereği
Doğal su kaynağına sıcaklık vermesi
Sıvı radyonüklidlerin emisyonu
|
DİĞER
|
SU
Büyük barajların yerel iklime etkisi
|
Su döngüsüne etkisi
Su kaynaklarının ve kalitesinin bozulması
|
Yenilenebilen enerji kaynakları
Biyomas Biyomasın yanması
Jeotermal Hava kirliliği, toz
Güneş Jeotermal
Rüzgar Hava kirliliği
|
Biyomasın dönüştürülmesi
Su kirliliği
Jeotermal
Bol su gereği
|
Yüzeysel sularda kirletici etki yapabilecek unsurlar Dünya Sağlık Örgütü'nce (WHO) sınıflandırılmıştır. Bunlar:
l. Bakteriler, Virüsler ve Diğer Hastalık Yapıcı Canlılar
Suların hijyenik açıdan kirlenmesine neden olan bu organizmalar, genellikle hastalıkla veya portör (Hastalık taşıyıcı) olan hayvan ve insanların dışkı ve idrarlarından kaynaklanır. Bulaşıcı etki ya da bu atıklarla doğrudan temasla veya atıklarının karıştığı sulardan dolaylı olarak gerçekleşir. İçme suyu temini açısından hijyenik kirlenme önemli bir sorun oluşturmaktadır.
2. Organik Maddelerden Kaynaklanan Kirlenme
Ölmüş hayvan ve bitki artıkları ile tarımsal artıkların yüzeysel sulara karışması sonucunda ortaya çıkan kirlenmedir.
3. Endüstri Atıkları
Çeşitli endüstri faaliyetleri sonucu oluşurlar ve fenol, arsenik, siyanür, krom, kadmiyum gibi toksik maddeler içerirler.
4. Yağlar ve Benzeri Maddeler
Tankerler veya boru hatlarıyla taşınan petrolün kazalar sonucunda yüzeysel sulara karışmasının yarattığı olumsuz etkiler açısından önem taşımaktadır.
5. Sentetik Deterjanlar
Sentetik Deterjanlar içerdikleri fosfatlar yüzeysel sularda titrofikosyona ve dolayısıyla ikincil kirlenmeye neden olmaktadır. Sentetik deterjanların evlerde kullanılmaya başlaması evsel atık sularının özelliğini değiştirmiş ve bu sulara endüstriyel sularda rastlanılan benzer nitelikler vermiştir.
6. Radyoaktivite
Radyoaktif kirlenme hastanelerden, araştırma kuruluşlarında ve bazı endüstri dallarından kaynaklanabilmektedir. Nükleer silah denemeleri sonucunda artan radyoaktivite, yağmur sularım da kirletmekte ve bunun sonucu olarak yüzeysel sular, radyoaktif kirlenmeye maruz kalmaktadır.
7. Zirai Mücadele İlaçları
Bunların besin zincirine girmesi ekosistemlerde önemli sorunlar yaratır.
8. Yapay Organik Kimyasal Maddeler
Bu maddelerin üretimleri giderek artmaktadır. Bu yapay maddeler yerlerini aldıkları doğal maddelere göre kirleticilik derecelerini daha fazladır.
9. İnorganik Tuzlar
Çok yüksek dozlarda kirletici olduklarından sulan içme, sulama ve bir çok endüstriyel kullanım için uygunsuz duruma getirebilirler.
10. Yapay ve Doğal Tarımsal Gübreler
Gübrelerin içerdiği azot ve fosfor, sulamadan dönen drenaj sulan ile yüzeysel sulara karışır.
11. Atık Isı
Tek geçişli soğutma suyu sistemlerine sahip termik santraller, yüzeysel sulara büyük miktarlarda atık ısı verir. Sıcaklığı da artmış sular, içme suyu kaynağı olarak uygun değillerdir.